os vraus.

Os vraus en Chaguazoso.

"A miña infancia non perdeu nunca a súa maxia, nin o seu medo, nin a súa dimensión dramática. " Louis Bourgeois.

Mentres as tuneladoras perforaban as rochas da Canda e do Padornelo, nós iamos pasalo vrau na piscina municipal da Mezquita, o orgullo do alcalde. O veraneo chegara á Raia Seca, e a min pilloume a estrea.

Para pasalo vrau había que buscar casa, o hotel de carretera deixara de ser unha opción. E na Raia pillounas de sorpresa.

A todas non, á Tatón fixo e desfixo e nunha tarde acomoudounos na casa do seu fillo que vivía en Alemania, así de golpe, en Alemania enteira, non che dicía o

concreto, o fillo da Tatón vivía en Alemania enteira.

E alí quedamos, catro rapazas. Miña nai e as tres fillas. Mentres meu pai queimaba ben a gusto os zapatos e a gorxa ao pe da boca do túnel, e dentro do túnel, e na cima da montaña.

E a Tatón na casa do lado, sempre sentada na súa banqueta que iba e viña canda ela. Era unha muller que ocupaba moitísimo espazo, o que se vía e o que non. Era unha muller arraiana. Contaba que de alí non era, que ela chegara alí, e estando todo baleiro colocou os marcos. E cando chegaron atrás dela, moveu aqueles marcos, porque a Tatón chegara antes. Papara o medo do lobo ao fondo, e iso valía Terra.

Se na obra había moito que facer, non tiñamos quen nos levara á piscina nova. E quedabamos alí sentadas, ca Tatón. Nós mortas ca calor, miña nai deixándose querer os osos, pola seca, e a Tatón que miraba ao fondo, e extrañaba o café do estraperlo. Porque aquí, nesta esquiniña da Raia, o tratado de comercio foi ela, ela abría e pechaba a fronteira, porque ela chegara primeiro e sabía dos buratos e das fendas.

É non era contrabando, era economía da resistencia e de subsistencia, económica e política. Que as dictaduras quiexeron mandar nela, pero alí estaba no ano 1995 velliña, contando como se cargaban os fardos nos burros, e cómo fuxían cara a vida os escapados.

E nós que nos pensabamos de volta por saber pedir no bar o winston americano, debatíamos entre á duda, e ese territorio afilado e doutra fala, qué nos sacaba a pasalo vrau nese extranxeiro tan pouco sofisticado para tres nenas qué querían namorarse.

A Tatón, que sempre dicía que non tiña outro nome, ten que ter máis de100 anos, e eu que lle axudei a soplar, no meu último vrau na Raia, a veliña dos seus 86, acórdome sempre dela cando o coche me leva a Madrid.

E do meu pai, que deixou parte de sí entre tanta tonelada de cemento armado.